(Tekst – Evelyn Goffin, Randi Buvens, Roos Van Gasse en Jan Vanhoof)

Jij, als onderwijsprofessional, bent een kenniswerker. Je zet je eigen vakkennis, pedagogische vaardigheden en beleidscompetenties in om kwaliteitsvol onderwijs te bieden. Je verwerkt voortdurend allerhande informatie, je geeft daar betekenis aan, en je creëert nieuwe kennis om tot goed onderwijs te komen en leerlingen tot leren te brengen.  

De laatste decennia is er in ons onderwijs, net zoals in andere maatschappelijke domeinen waarin de nadruk ligt op kenniswerk, steeds meer aandacht voor evidence-informed practice en datageïnformeerd werken: beslissingen onderbouwen met kennis die anderen vergaard hebben of met betrouwbare gegevens die je zelf op een correcte manier verzameld hebt. Of ook: beslissingen niet zomaar of alleen maar nemen op basis van intuïtie, maar aanvullen met meer objectief vastgestelde feiten en bronnen. Het gebruik van informatie en (data–)geïnformeerd beslissen is dan ook een belangrijke pijler geworden van ons onderwijs in het algemeen en van de interne kwaliteitszorg op scholen in het bijzonder. 

Dat is niet onlogisch. Uit onderzoek én uit de praktijk blijkt immers dat informatiegebruik een positieve invloed heeft op de kwaliteit van onderwijsbeslissingen. Het geeft een basis om op te bouwen en een aanvulling of tegengewicht voor te snelle, intuïtieve oordelen die op een later moment mogelijk tegengesproken of herzien moeten worden. Tegelijkertijd kan informatiegebruik best wel een uitdaging zijn, of voelt het soms misschien aan als iets dat erbij komt en losstaat van je kernopdracht.  

Inspiratiegids

Met deze inspiratiegids reiken we jou ideeën aan waarmee je je eigen opvattingen over informatiegebruik helder kan krijgen. We willen je inspireren om kritisch te (blijven) kijken naar de informatie die je verzamelt of voorgeschoteld krijgt, en we willen je handvatten geven om informatie in ieders voordeel te gebruiken, op een manier die steek houdt. De handvatten die we in deze inspiratiegids meegeven, nemen de vorm aan van prikkels om te reflecteren over informatiegebruik en over de processen die daarin een rol spelen. Zo kan jij als onderwijsprofessional aan de slag om je eigen do’s– and– don’ts vorm te geven.  

We leggen in deze gids in het bijzonder het accent op één specifieke soort van informatie: prestatiegegevens van leerlingen. Denk daarbij niet enkel aan de toetsresultaten die je zelf in de klas verzamelde, maar bijvoorbeeld ook aan resultaten op gestandaardiseerde toetsen, centrale toetsen en andere externe proeven. Prestatiegegevens zijn lang niet de enige informatiebron om onderwijsbeslissingen op te baseren – dat is dus ook niet het ‘punt’ dat we hier willen maken. Integendeel zelfs. Maar: nog al te vaak wordt deze soort informatie met enig wantrouwen bekeken, terwijl formele prestatiegegevens nochtans een frisse blik bieden. Die informatie combineren met allerlei andere informatie die voorhanden is (Wat zeggen onze andere evaluaties? Welke koers varen we?) verruimt je perspectief, en daarin zit de meerwaarde. De meerwaarde – maar ook de kunst. 

Om je op weg te helpen, laten we je kennismaken met het idee dat aan de slag gaan met informatie een proces is van individuele en collectieve betekenisgeving. ‘Betekenis geven’ is iets dat ieder van ons, elke dag opnieuw, dag in dag uit doet. Ook wanneer we prestatiegegevens van leerlingen analyseren en interpreteren, doorlopen we een betekenisgevingsproces. We verwerken nieuwe informatie, gaan na of dat nieuwe in lijn is met wat we van tevoren al wisten of dachten te weten, en stellen onszelf vervolgens de vraag of we ons beeld moeten bijstellen. Kortom, door betekenis te geven aan gegevens en gebeurtenissen proberen we wijs te geraken uit de wereld.  

Lees wijs 

Om het proces van betekenisgeving op een gestructureerde manier toe te lichten, werd deze inspiratiegids opgedeeld in vier delen.  

• Deel 1 zoomt breed uit: wat is dat nu concreet, ‘betekenisgeving’? Hier komen kaders over ‘hoe mensen denken’ aan bod. We laten je kennismaken met je eigen persoonlijk referentiekader en dagen je uit om na te denken over je denken.  
• In Deel 2 slaan we de brug naar informatiegebruik in het onderwijs. Zijn data en informatie hetzelfde? Wat doe je bewust en onbewust wanneer je als leerkracht of schoolleider vanuit je eigen referentiekader betekenis geeft aan informatie zoals prestatiegegevens?  
• In Deel 3 gaan we dieper in op collectieve betekenisgeving. Wat is de meerwaarde van het in team bespreken van prestatiegegevens en andere informatie? Waarom zit daar soms wrijving op – en is dat erg? 
• In Deel 4 bespreken we instrumenten, routines, vaardigheden en concrete inzichten die van pas kunnen komen in je eigen betekenisgevingsproces en dat van je team. 

Elk deel start met een wat meer uitgebreide toelichting van de kernboodschappen en inzichten uit onderzoek. Vervolgens gaan we telkens in op prikkelende en verhelderende ideeën. In die blik-openers – aparte, korte hoofdstukken die je los van elkaar kan lezen – ligt de nadruk op doordenkers en praktijkvoorbeelden. Ze zijn bedoeld als stof tot nadenken, en voer voor discussie. 

Verder lezen?

Link naar de gratis open access pdf. 
Voor een hard copy.