Doctoraatsstudenten: wie zijn ze, wat doen ze, wat drijft hen? Dit zijn interessante vragen, maar een nog interessantere vraag voor doctoraatsstudenten zelf is: “hoe breng ik dit doctoraat in godsnaam tot een goed einde?!” Aan de hand van een goede portie analytische skills en schrijfvaardigheden? Deze zullen zeker en vast helpen, maar iets wat nog veel belangrijker is, in elk doctoraat nodig is en te weinig besproken wordt is; mentale doorzettingskracht. Een doctoraat kan bij momenten erg veel energie van je eisen op mentaal vlak. Recent verscheen er zelfs nog een Vlaamse studie over de mentale gezondheid van doctoraatsstudenten. Zo blijkt dat één derde van de Vlaamse doctoraatstudenten het risico loopt om tijdens het doctoraatstraject te worstelen met psychische moeilijkheden zoals een depressie.

Natuurlijk spelen er veel aspecten mee die je mentaal welzijn tijdens het doctoraat kunnen beïnvloeden, maar een aantal inzichten kunnen voor jezelf al heel wat in perspectief plaatsen. Zelf zit ik ondertussen in het laatste jaar van mijn doctoraat en doorheen dit traject heb ik een aantal inzichten opgedaan die me hebben geholpen me mentaal te wapenen. In wat volgt geef ik je dus geen lijstje mee met vijf magische statistische analyses waar je overal mee weg kan, maar wel vijf inzichten die je kunnen helpen om van je doctoraat een leuke reis te maken!

1. “I never failed once. It just happened to be a 2000-step process.” – Thomas Edison

Toen ik mijn doctoraat begon kwam ik net van de schoolbanken, afgestudeerd als Master Sociaal Werk. Ik was dus een echt ‘groentje’ in de wondere wereld van het (onderwijswetenschappelijk) onderzoek. Toch had ik het gevoel dat ik al volledig moest weten hoe onderzoek in zijn werk gaat; van het data verzamelen tot het schrijven van een Engelstalige wetenschappelijke publicatie. Wanneer ik feedback kreeg omdat er iets nog niet goed zat, geraakte ik soms ontmoedigd.

Na twee jaar had ik mijn eerste begeleidingscommissie. Terwijl ik verwacht had deze commissie met een opgelucht gevoel te zullen verlaten, kwam ik in werkelijkheid vooral terug met een verzameling aan kritische vragen. Pas na deze commissie kwam ik tot het inzicht dat een doctoraat eigenlijk gewoon nog één groot leerproces is. In feite word je opgeleid als ‘zelfstandig’ onderzoeker. Gegarandeerd zal je fouten maken tijdens dit proces of achteraf denken dat je die ene dataverzameling bijvoorbeeld beter anders had aangepakt. Dit is een deel van het leerproces! Dit inzicht heeft bij mij veel rust gebracht. Feedback krijgen is sowieso een belangrijk onderdeel in het onderzoeksproces en helpt je om de kwaliteit van je werk te verbeteren. Een growth mindset kan je helpen om dit proces te doorploeteren.

2. “Little by little, one travels far’ – J.R.R. Tolkien

Als je een doctoraat gestart bent is de kans groot dat je ambitieus en veeleisend voor jezelf bent. Je wilt veel tegelijkertijd bereiken, … én snel, maar dat laatste is buiten de academische wereld gerekend. Het schrijven van een artikel en uitwerken van ideeën kan ontzettend traag gaan. Dit is eigen aan de job, zeker als beginneling. Af en toe hebben ideeën de tijd nodig om te rijpen. Ook het publicatieproces van een artikel in een academisch tijdschrift kan erg lang duren. Soms heb je gewoonweg een erg onproductieve dag. Dit overkomt iedereen wel eens. Het heeft geen zin om je hierin op te jagen, just let it go. Het is onmogelijk om op elke moment, elke dag productief te zijn. Ik verwijs hiervoor graag naar een artikel op Work in Heels over de ‘productiviteit van de onproductiviteit’.

Wanneer er een moment is waarop je volledig vastzit in je onderzoek of weet dat je het komende uur enkel Facebook en Twitter gaat door scrollen is het beter om een wandeling te maken, te gaan zwemmen, … eender wat voor jou persoonlijk een uitlaatklep kan zijn om je gedachten op een rij te zetten of los te laten. Het belangrijkste is dat je blijft doorzetten, hoe traag het soms ook gaat. Elke stap die je neemt, ook al is het een kleine, brengt je dichter naar je einddoel. Dus; be gentle with yourself en onthoud: yes you can.

3. “Let’s have a coffee and talk!”

Veel collega’s ervaren dezelfde frustraties of gevoelens als jou omdat deze nu eenmaal eigen zijn aan een doctoraatstraject. Daarnaast kan het gebeuren dat je naast stress in het doctoraat ook stress hebt over privéaangelegenheden. Je bent vaak niet de enige, dus praat er gewoon over! Dat kan al een hele opluchting betekenen. Vrienden of familie kunnen natuurlijk ook een luisterend oor bieden, maar zij weten niet altijd wat er van jou verwacht wordt als doctoraatsstudent en geraken misschien snel verveeld. Wel kan het praten met buitenstaanders helpen om de zaken meer in perspectief te plaatsen en te relativeren. Als je compleet gestrest rondloopt omdat je zodanig vast zit in je eigen gedachtenkronkels, kan het al wonderen doen als iemand tegen je zegt ‘het is uiteindelijk maar een doctoraat hé …’. Er sterven echt geen mensen als jij nog steeds geen oplossing hebt gevonden over hoe je je onderzoeksvraag best kan formuleren.

4. “Worry does not empty tomorrow of its sorrow, it empties today of its strength” – Corrie ten Boom

Onzekerheid over de toekomstige carrière is voor veel doctoraatsstudenten een belangrijke bron van stress, zo blijkt uit het laatste rapport over de werkbeleving van werknemers aan de UAntwerpen. Dit is begrijpelijk, maar het heeft weinig zin om je hier al op voorhand zorgen over te maken. Het is beter om je energie te steken in het doctoraat en de zaken waar je op dit moment controle over hebt. Deze focus zal helpen om je doctoraat tot een goed einde te brengen en dit zal vervolgens je toekomstige carrièremogelijkheden vergroten. Wel is het nuttig om af en toe te reflecteren over wat je nu belangrijk vindt in je doctoraat, waarom je dit traject in eerste instantie begonnen bent en welke mogelijke richtingen je nadien uitwilt. Een cursus careercoaching kan je hierbij helpen. Zelf volgde ik een coaching bij Dr. Lucia Smit van Brain Gain en dit was heel leerrijk.

Blijf ervoor zorgen dat het doctoraatstraject interessant blijft voor jezelf en het echt iets is waar je zelf achterstaat. Daarnaast kan je ook zaken ondernemen die binnen je eigen interesseveld liggen maar buiten je doctoraat staan. Dit kan voor de ene persoon het volgen van een taalcursus zijn, terwijl dit voor iemand anders het opstarten van een blog is. Als je dingen blijft doen die je graag doet en waar je achterstaat, komt alles uiteindelijk wel op zijn pootjes terecht. Zo zijn mijn collega’s die intussen gedoctoreerd hebben allen op een plek terechtgekomen, zowel in de academische als niet-academische sector, die past bij hun persoonlijke unieke interesses en talenten.

5. “Just play. Have fun. Enjoy the game” – Michael Jordan

Last but not least; geniet zoveel mogelijk van de periode tijdens je doctoraat! Bij het lezen van de bovenstaande inzichten krijg je misschien de indruk dat een doctoraat enkel kommer en kwel is, maar dit is absoluut niet het geval! Tegenover de uitdagingen die een doctoraat met zicht meebrengt, staan er zeker even veel voordelen. Van deze voordelen kan je in veel andere jobs enkel dromen; denk maar aan de flexibiliteit, het mooie loon (zeker als starter) en de ruimte die je krijgt om jezelf te ontwikkelen als persoon. Grijpen dus die kans om die interessante lezing, cursus of dat ene (buitenlands) congres bij te wonen! Een ander voordeel aan doctoreren is dat je met je studentenkaart vaak nog studentenkorting krijgt in de bioscoop of musea. Als je aan de UAntwerpen tewerkgesteld bent, is de UA plus pass trouwens ook een aanrader.

Have a nice journey! 🙂

P.S. Ben jij (beginnend) doctoraatsstudent? Laat je ervaringen of tips hier achter!