(Tekst – Margot Chauliac & Leen Catrysse)

Na weken, maanden van voorbereiden en sleutelen aan het opstellen van je experiment is het dan eindelijk zo ver: je eerste proefpersoon komt langs! Het startpunt van een hopelijk succesvolle dataverzameling. Bij het afnemen van experimenten heb je waarschijnlijk een beeld gevormd van wetenschappers in lange witte jassen, een veiligheidsbril en een laboratorium met veel buisjes en chemische stoffen; maar het hoeft niet altijd zo te zijn.

Onze onderzoeksgroep heeft sinds kort ook een lab dat – zij het iets minder plechtig – tot social lab gedoopt werd. In tegenstelling tot een laboratorium, waar vaak scheikundige of biologische proeven worden uitgevoerd, richten we ons in het social lab meer op onderzoeken in de humane wetenschappen. Zo brengen we onder andere leerprocessen in kaart. Hiervoor maken we gebruik van eye-tracking om oogbewegingen van respondenten te registreren.  Daarnaast liggen er in het lab ook empatica armbanden om elektrodermische activiteit te registreren zoals stress, emoties en sociaal engagement tijdens de uitvoering van bepaalde taken.

Tijdens het afnemen van deze experimenten kan er echter een heleboel misgaan. Het klassieke beeld hiervan wordt waarschijnlijk geschetst door de (teken)films waar een fout gelopen mengeling van chemische producten een al dan niet spectaculaire ontploffing teweeg kan brengen. Op een busje ontsmettingsalcohol na, zijn er in het social lab geen chemische stoffen te vinden, maar toch kunnen er een heleboel zaken fout gaan die een sterke invloed hebben op de metingen. We nemen jullie graag mee in onze ervaringen met wat er allemaal kan fout gaan wanneer je onderzoek doet in een social lab.

1. Er is een FIKA in de gang van het lab

Ons lab bevindt zich in een rustige gang waarin enkel maar vergaderzalen zijn. Omdat deze eigenlijk amper gebruikt worden, is er normaal gezien niet veel beweging en lawaai. Maar – je voelt de bui al hangen – dit was buiten de dag gerekend dat er net in die gang een FIKA georganiseerd wordt. Een FIKA is eenn Zweeds concept en het betekent koffiepauze. Elke maand organiseert de Faculteit Sociale Wetenschappen zo’n  FIKA om collega’s op een informele manier bij elkaar te brengen.  Deze social gathering gaat gepaard met de nodige decibels . Als je op dat moment in het lab zit dan weet je dat de kans heel groot is dat je met de data niets meer kunt doen. Want zowel eye-tracking als het meten van elektrodermische activiteit zijn zeer gevoelig voor externe invloeden zoals lawaai.

2. Zumba les onder het lab

Een FIKA brengt veel geroezemoes met zich mee, maar het kan ook nog een tikkeltje erger. Om een vergelijking te stellen: een concertje op het dorpsplein of Rock Werchter. Toen er vorig jaar nog geen sprake was van het social lab gingen de experimenten op een andere locatie door. Eentje die niet per se beter gelegen was; net boven de sporthal van de Universiteit waar geregeld groepslessen gegeven worden. Zo was ik op een avond experimenten aan het afnemen net op het moment dat er een Zumba les doorging. De enthousiaste lesgever moedigde zijn publiek op een fantastische manier aan;  maar – geloof ons vrij – onder al die aanmoedigingen op de tonen van Enrique Iglesias, was het een hele uitdaging voor onze proefpersoon om gefocust te blijven. De verzamelde data bleek achteraf onbruikbaar en we konden anderhalf uur werk rechtstreeks naar de vuilbak slepen.

3. Feesten op donderdagvond en deelnemen aan een experiment op vrijdagvoormiddag

Van de Zumba les naar een ander feestje, of een ander cafeetje. Na het sporten moet je immers drinken. Onze ervaringen leerden ons dat vrijdagvoormiddag niet het meest ideale moment is voor het afnemen van experimenten. Voordat de studenten op vrijdag huiswaarts keren, zetten ze op donderdag immers graag nog eens de bloemetjes buiten. Het gebeurde eens dat een nog iet wat benevelde student op vrijdagvoormiddag kwam opdagen voor een experiment. We moeten deze respondent alvast een pluim geven voor zijn/haar engagement, maar jammer genoeg is onze eye-tracker minder enthousiast. Voordat de student aan het experiment kan beginnen, moet immers eerst de eye-tracker gekalibreerd worden. Dit houdt in dat de participant een bol die heen en weer beweegt over het beeldscherm met de ogen moet volgen. We hebben geleerd dat een bepaald alcoholpercentage in het bloed dit proces aanzienlijk kan verstoren en het dus gewoon onmogelijk is om de eye-tracker te kalibreren. Bye bye data!

4. Technische problemen

Dat de eye-tracker tegensputtert ligt niet altijd aan de student. Het technologische hoogstandje waarmee we recent onderzoek doen, is immers ook onderhevig aan technische storingen. We moeten dus rekening houden met problemen zoals het wegvallen van elektriciteit, het crashen van de computer, het uitvallen van de eye-tracker, … Been there, done that! Het zorgt voor de nodige frustraties als je dan net deelnemers gevonden hebt en je hen naar huis moet sturen aangezien de apparatuur niet werkt.

5. De koudste dag van het jaar en de verwarming doet het niet

Er staat geen FIKA gepland. Oef! De Zumba les is afgelast en ook de proefpersoon is nuchter. Verder hebben we ook geen technologische problemen. Alles lijkt goed te gaan, maar niets is minder waar.  Onze experimenten kunnen tot anderhalf uur in beslag nemen en dus we vinden het belangrijk dat deelnemers zich gedurende die tijd ook comfortabel voelen. Aangezien wij ook soms dagen/weken in het lab spenderen is het ook voor ons van belang dat het een aangename werkplaats is. Maar net in de koudste week van het jaar liet de verwarming het afweten en uiteraard stond onze week volgepland met experimenten. Je kan je al inbeelden dat deelnemers er zich zo snel mogelijk probeerden van af te maken en dat ook deze data in de prullenmand belandden.

Zelf ook een situatie meegemaakt bij het afnemen van experimenten waarbij het huilen je nader staat dan het lachen? Laat het gerust weten in een reactie hieronder. Tijd heelt alle wonden en misschien kunnen we er nu wel om lachen.